Patella Luxatie

Testformulier + testprotocol, (klik)

Gewrichtsproblemen bij de kat: een veelvoorkomend en verborgen probleem.
Uit het voordrachtmateriaal van de Felcan-dag 2010

Prof. Dr. H.A.W. Hazewinkel, Afdeling Orthopedie, Universiteitskliniek voor Gezelschapsdieren, Yalelaan 108, Utrecht, febr. 2010.

Patella luxatie

Een patella luxatie kan leiden tot artrose. Alvorens dit nader te verklaren, zal eerst uitgelegd worden wat patella luxatie is, hoe dit kan worden vastgesteld, of het een erfelijke aandoening is en wat er aan te doen is. Een “patella” is een “knieschijf”, en een “luxatie” is “uit de kom”. Dus bij “patella luxatie” is de knieschijf uit de kom. Nou zit de knieschijf niet in een kom, maar glijdt op en neer in een gootje als de knie wordt gestrekt of gebogen, door de spier die hoort bij de kniepees. Dat komt omdat de knieschijf deel uit maakt van de kniepees. Een knieschijf kan naar de binnenkant van de knie of naar de buitenkomt van de knie luxeren, zoals getekend in Figuur 1.

Verschillende graderingen van patella luxatie

De oorzaak daarvan is, zeker als het beiderzijds is (dus linker en rechter knie) mogelijk aangeboren (aanwezig bij de geboorte), of een ontwikkelingsstoornis (meestal) dus die gaat optreden tijdens de groeifase. Het onderbeen past niet mooi boven het bovenbeen,zodat de pees niet in de richting van het gootje loopt, maar daar juist binnen of buiten langs loopt, zodat dan ook de knieschijf er binnen- of buiten langs loopt. De knieschijf kan af en toe of permanent uit het gootje liggen, naar binnen en/of naar buiten. Zelfs kan het zijn dat de patella er eigenlijk nooit uit zichzelf uit gaat, alleen tijdens het onderzoek naar de mogelijkheid of de knieschijf naar binnen of naar buiten toe uit het gootje kan.

Zo worden 5 graden onderscheiden van patella luxatie:

Graad 0: de patella is niet te luxeren

Graad 1: De patella is manueel te luxeren en kan spontaan weer op z’n plaats vallen.

Graad 2: De patella kan manueel geluxeerd worden en moet manueel weer op z’n plaats worden teruggeduwd.

Graad 3: De patella is meestal geluxeerd, maar kan manueel teruggeplaatst

Graad 4: De patella is altijd geluxeerd en kan niet manueel teruggeplaatst worden.

Als de patella geluxeerd is, dan werkt de patella niet als een katrol voor de kniepees, en is de poot niet (goed) te belasten. De kat is nooit kreupel bij graag 1 en 2, afwisselend wel en niet bij graad 3 en altijd bij graad 4 patellaluxatie. Behalve bij graad 4 luxatie is de patella luxatie níet op de röntgenfoto van de achterpoot/poten te zien: het is een diagnose die gesteld wordt door de onderzoeker, met de hand, aan de kat.

Links een knie met een normale positie van de patella, rechts een knie met een patella luxatie.

Als de kat klachten vertoont van kreupelheid zoals hierboven zodanig verplaatst worden dat de kniepees door het gootje loopt, dus de knieschijf weer in het gootje loopt en kan functioneren als katrol waardoor de kat niet meer kreupel loopt. Als de knieschijf al op jonge leeftijd permanent uit het gootje ligt, dan ontwikkelt het gootje zich niet diep genoeg en dan past de knieschijf daar niet meer in, zelfs niet met een operatie zoals in Fig. 2 getekend. In dat geval moet het gootje ‘uitgediept’ worden.

Erfelijkheid

De patella luxatie komt bij veel (honden- en katten-)rassen voor. Bij verschillende hondenrassen werd stamboomonderzoek uitgevoerd, waaronder bij de Flatcoated Retriever (Prof. Meutstege, persoonlijke mededeling). Hierbij is de erfelijkheid opgevallen: de patella luxatie komt bij bepaalde bloedlijnen meer voor dan bij andere en de honden met graad 1 patella luxatie hebben meer nakomelingen met een (hogere graad) patella luxatie dan de dieren die geen patella luxatie (dus graad 0) hebben. Omdat dieren die een patella luxatie graad 3 en 4 hebben hier echt aan lijden, wordt het als een ongewenste erfelijke aandoening beschouwd en wordt daar door verschillende rasverenigingen op gescreend. Dit leidt bij enkele rasverenigingen tot Opdat het screenen uniform gebeurt, werd een netwerk van orthopedisch specialisten (Specialisten in de chirurgie, in het bijzonder de orthopedie, ingeschreven als zodanig in het Specialisten Register van de Kon.Ned. Mij. voor Diergeneeskunde) gevormd die op verzoek van de eigenaar (soms of tentoonstellingen, soms op de praktijk)controleren op patella luxatie. De uitslag wordt op schrift gesteld en in kopie aan de rasvereniging verzonden.

Als de patella veel luxeert, dan zal de onderkant van de patella slijten tegen de rand van de richel die langs het gootje loopt. Dit zal leiden tot afslijten van het bedekkende kraakbeen en dus tot artrose. De kat zal hierdoor permanent pijn in de knie hebben, zelfs ook na operatieve correctie van de patella luxatie. Dit stadium dient natuurlijk voorkomen te worden.